Bron: Lerarenopleiding Universiteit Gent
Datum: 22 januari 2003
Auteurs: Stefanie de Jonghe en Sharon De Neve

Algemene reflectie

In onze huidige maatschappij wordt de mens overspoeld door kennis en informatie. De nieuwe media speelt hierin een sleutelrol: via het Internet verkrijg je met een paar drukken op de knop toegang tot welke informatie je maar wenst. Het is onmogelijk geworden om alles te "kennen". Veel belangrijker wordt het om te weten waar je informatie kunt vinden en om creatief en persoonlijk met informatie om te gaan. Hier ligt een belangrijke taak weggelegd voor het onderwijs: leerlingen inventief en kritisch leren omgaan met de overvloed aan informatie waarmee ze geconfronteerd worden. De integratie van de nieuwe media in het onderwijs is hiervoor vereiste nummer ��n. De mogelijkheden van het Internet zijn onuitputtelijk. Het is nu d� grote uitdaging voor de leraren om op een zinvolle en creatieve manier met het gebruik van het Internet om te gaan.

We spitsen ons betoog nu toe op het literatuuronderwijs. Ook hier brengt de nieuwe media een exponenti�le groei van kennis en informatie teweeg. Romans, gedichten, oude handschriften, besprekingen, biografie�n, enz.: je vindt het allemaal terug op het Internet. De mogelijkheden voor het literatuuronderwijs liggen voor het grijpen.

Eerst en vooral kan de leraar literatuur zijn lessen meer aanschouwelijk maken door het gebruik van het Internet. Een afbeelding van een oud handschrift? Een foto van een auteur? Een paar keer klikken en je hebt het! Deze aanpak zal gegarandeerd motiverend werken bij de leerlingen. Literatuur en literatuurgeschiedenis wordt immers op deze manier losgekoppeld van duffe boeken en stoffige bibliotheken. De associatie met het eigentijdse, voor de jongeren zeer vertrouwde medium werkt verfrissend en zorgt bovendien voor variatie in de lessen.

Het Internet biedt leraren verder ook een unieke kans om op een snelle en goedkope manier lesmateriaal te verzamelen. Naast het "ruwe materiaal" (kortverhalen, romans, gedichten) kun je ook ideetjes en tips van collega's downloaden. De leraar wordt op die manier uit zijn ge�soleerde positie gehaald.

Het Internet als digitale bibliotheek biedt ook mogelijkheden voor de leerlingen. Via geavanceerde zoekmachines kunnen ze op het net immers literatuur terugvinden die beantwoordt aan hun eigen, persoonlijke interesse. Bovendien bestaan op het net ook discussieforums waar er over literatuur "gechat" wordt. Ook dit biedt interessante perspectieven voor het onderwijs. De mogelijkheden voor het literatuuronderwijs liggen voor het grijpen.

Er bestaan ook sites die kunnen worden gebruikt als "digitale leerboeken". Via opdrachten zetten ze leerlingen ertoe aan om actief en creatief om te gaan met de aangeboden informatie. Een fraai uitgewerkte site, eventueel uitgerust met een paar bijpassende computergames maakt de leerstof vaak heel wat aantrekkelijker.

Uiteraard vind je op het Internet een ontelbaar aantal boekbesprekingen terug. Het is belangrijk dat je als leraar beseft dat leerlingen maar al te graag gebruik maken van dit soort besprekingen. Inventief zijn in je lesopdrachten en een beroep doen op de persoonlijke verwerkingsmogelijkheden van leerlingen is hier de boodschap! Als leraar is het bovendien noodzakelijk dat je je leerlingen leert om kritisch om te springen met de informatie die ze vinden op het net. Niet alle boekbesprekingen zijn immers van een goede kwaliteit.

Hieronder bespreken en vergelijken we enkele websites. De algemene reflectie over de mogelijkheden van de nieuwe media voor literatuuronderwijs zal hier aan de hand van concrete voorbeelden ge�llustreerd worden.

Concrete beschrijving van een aantal websites

Koning Artur en Middeleeuwse Literatuur
Dit is een overzichtelijke site die handelt over de Middeleeuwse literatuur en dan specifieker over koning Arthur en zijn ridders. Deze aantrekkelijk grafisch uitgewerkte site is opgedeeld in zes hoofdstukken. De eerste drie hoofdstukken geven algemene informatie over de Middeleeuwen en over de literatuur en cultuur van die periode. De laatste drie hoofdstukken behandelen informatie over de geschiedenis en literatuur rond koning Arthur. Op het einde van elk hoofdstuk wordt de kans gegeven aan leerlingen om opdrachten te maken. Hierdoor kunnen de jongeren toetsen of ze de inhoud begrepen en goed verwerkt hebben.

De informatie die als leerstof gebruikt kan worden is wel vrij beperkt, maar die kan uitgebreid worden met tekstfragmenten die voorhanden zijn. Aan deze tekstfragmenten zijn ook verwerkingsopdrachten gekoppeld die helpen bij de literaire ontwikkeling van de leerlingen. Dit is interessant voor het leesdossier waar leerlingen hun leeservaringen in kunnen opnemen. Op de site zelf wordt in het onderdeel 'Docent' uitleg gegeven over de bedoeling van de site en hoe die gebruikt kan worden. Zo wordt ook duidelijk gemaakt dat de opdrachten van velerlei aard zijn; er zijn tekstervarende, tekstbestuderende, creatieve en evaluerende opdrachten. De tekstervarende benadering staat wel centraal, maar ook de tekstbestuderende methode wordt toegepast.

Op deze site wordt edutainment geboden zoals een quiz, woordpuzzel en zelfs computerspelletjes. Er kunnen verschillende werkvormen gebruikt worden om met deze site te werken. De leerlingen kunnen de informatie en de opdrachten zelfstandig en individueel verwerken, maar er kan ook in groep gewerkt worden. Zo kunnen er interessante discussies ontstaan. De antwoorden zijn terug te vinden op de site, daarom is het misschien zelfs interessanter om in groep te werken, of om nadien alles klassikaal te bespreken. Zo is er ook meer kans op leerzame discussies.

Hoe interpreteren/ evalueren?
De voornaamste verdienste van deze site is dat middeleeuwse literatuur boeiend wordt voor leerlingen door de opdrachten, de verwijzingen naar films en strips, de interactiviteit. Er zijn ook interessante links te vinden die erg handig kunnen zijn voor bijvoorbeeld groepsopdrachten. Deze site kan het uitgangspunt zijn van individuele of groepsbesprekingen over koning Arthur, en dan kunnen de leerlingen vanuit deze site meer informatie opzoeken. Een van deze links is http://www.britannia.com/history, een Engelstalige site met informatie over de Britse geschiedenis, waaronder de Middeleeuwen en de geschiedenis van koning Arthur. De site verschaft uitgebreide informatie, zoals tijdslijnen, tekstvoorbeelden, titels van historisch interessante werken en verdere links, maar is niet zo geschikt om in de klas te gebruiken als zodoende. Vooral voor leerkrachten is de informatie handig om een les voor te bereiden, of voor leerlingen om een groepswerk te maken over een onderdeel van de Britse geschiedenis.

In verband met koning Arthur worden er ook Engelstalige tekstfragmenten ter beschikking gesteld wat handig is als men vakoverschrijdend wil werken. Zo kunnen de leerlingen teksten lezen zoals ze origineel geschreven zijn, maar de leerkracht moet er wel rekening mee houden dat de leerlingen al redelijk gevorderd moeten zijn in het Engels om alles vlot te begrijpen. Deze site aanhalen terwijl men op de eerste site aan het werk is, is goed om de leerlingen al eens kennis te laten maken met een site die ze hoogstwaarschijnlijk nog zullen kunnen gebruiken.